Λειτουργία Equalizer και βασικοί τύποι

Τι είναι το Εqualizer ?

Προκειμένου να καταλάβουμε τι είναι το Equalizer και πώς λειτουργεί, είναι πρώτα απαραίτητο να κατανοήσουμε τι είναι ο ήχος ως φυσικό φαινόμενο. Ο κάθε ήχος που φτάνει στα αυτιά μας αποτελείται από ένα σύνολο ταλαντώσεων των μορίων του αέρα σε διάφορετικές συχνότητες με την κάθε μία από αυτές να διαθέτει την δική της ένταση. Οι ταλαντώσεις αυτές, καθώς φτάνουν στο όργανο του αυτιού μας, μεταφράζονται σε ηλεκτρικά σήματα τα οποία στην συνέχεια και με την βοήθεια του ακουστικού νεύρου μεταφέρονται στον εγκέφαλο μας προκειμένου να γίνουν αντιληπτά ως ήχος.

Το σύνολο των συχνοτήτων των διαφορετικών ταλαντώσεων που περιέχει ένας ήχος συνθέτουν το λεγόμενο φάσμα των συχνοτήτων του. Συνήθως η χαμηλότερη σε συχνότητα ταλάντωση που περιέχει ένας ήχος καθορίζει το τονικό του ύψος, ενώ όλες οι υπόλοιπες διαμορφώνουν την χροιά του. Το μέγιστο εύρος των ταλαντώσεων των μορίων του αέρα που μπορεί να αντιληφθεί το ανθρώπινο αυτί βάση της συχνότητάς τους, ορίζεται από 20Ηz έως 20.000Hz ή 20kHz, αν και στην πραγματικότητα το μέσο αυτί ενδέχεται να αντιλαμβάνεται κατά προσέγγιση συχνότητες που κυμαίνονται από 35Hz έως 16kHz. Το Hz αποτελεί την μονάδα μέτρησης που χρησιμοποιούμε για να καθορίσουμε πόσους κύκλους ολοκληρώνει μια ταλάντωση στην διάρκεια ενός δευτερολέπτου.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι όλοι οι μουσικοί ήχοι περιέχουν έντονο περιεχόμενο ταλαντώσεων σε αρμονικές συχνότητες, κάτι που αποτελεί και την βάση πάνω στην οποία κατασκευάζονται και τα περισσότερα μουσικά όργανα. Αρμονικές ονομάζουμε τις ταλαντώσεις των μορίων του αέρα των οποίων η συχνότητα είναι πολλαπλάσια της τονικής.

Για παράδειγμα το συχνοτικό περιεχόμενο της νότας ΛΑ μίας κιθάρας, διαθέτει ως τονική, την συχνότητα των 110Hz και σε αρκετά μεγάλες εντάσεις τις συχνότητες 220Hz, 330Hz, 440Hz, 550Hz, 660Hz, 770Hz, 880Hz και 990Hz οι οποίες αποτελούν ακέραια πολλαπλάσια της τονικής. Οι συχνότητες αυτές ονομάζονται αντιστοίχως 1η αρμονική (220Hz), 2η αρμονική (330Hz), 3η αρμονική (440Hz) και ούτω καθεξής. Όπως θα παρατηρήσετε στο σχεδιάγραμμα, γύρω από κάθε αρμονική, υπάρχει σε μικρότερη ένταση πληθώρα ταλαντώσεων οι οποίες ενδέχεται να μην αποτελούν αρμονικά πολλαπλάσια της τονικής. Παρόλα αυτά οι συχνότητες αυτές παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση του ήχου αφού εμπλουτίζουν την χροιά του εκάστοτε οργάνου και προσδίδουν τα ιδιαίτερα μοναδικά του χαρακτηριστικά.

Τα βασικά είδη των Equalizer

Η δουλειά ενός ισσοσταθμιστή δηλαδή του Equalizer ή EQ όπως συνηθίζουμε να λέμε χάρη συντομίας) είναι να επεμβαίνει στο φάσμα συχνοτήτων του κάθε ήχου και να τονίζει ή να υποβαθμίζει επιλεγμένες συχνότητες μέσα σε αυτό, προκειμένου να επηρεάσει την χροιά του. Υπάρχουν τρία βασικά είδη EQ ανάλογα με τον τρόπο που επηρεάζουν το συχνοτικό φάσμα ενός ήχου και είναι τα εξής :

1. Φίλτρα αποκοπής (Low Cut & High Cut Filter)

Τα φίλτρα αποκοπής φροντίζουν να αφαιρέσουν από το φάσμα όλες τις συχνότητες που είναι χαμηλότερες (Low Cut) ή υψηλότερες (High Cut) από την προκαθορισμένη. Διαθέτουν τις εξής παραμέτρους :

  • Cutoff Frequency ή επιλεγμένη συχνότητα αποκοπής: Ορίζει την συχνότητα που θα χρησιμοποιηθεί ως όριο. Σε περίπτωση που πρόκειται για Low Cut φίλτρο, θα αποκοπούν όλες οι χαμηλότερες από αυτήν συχνότητες, ενώ σε περίπτωση που πρόκειται για High Cut φίλτρο όλες οι υψηλότερες.
  • Slope ή Ρυθμός αποκοπής: Ρυθμίζει πόσο απότομη είναι η καμπύλη αποκοπής των συχνοτήτων πριν ή μετά την επιλεγμένη συχνότητα. Η μονάδα μέτρησης του ρυθμού αποκοπής είναι τα decibel ανά οκτάβα (db/ oct). Με δεδομένο ότι για κάθε οκτάβα που ανεβαίνουμε η συχνότητα διπλασιάζεται, ο αριθμός αυτός υποδηλώνει το πόσα dB θα έχει ελαττωθεί το σήμα όταν φτάσει το μισό της συχνότητας αποκοπής (στην περίπτωση που το φίλτρο είναι Low Cut) ή στο διπλάσιο (σε περίπτωση που το φίλτρο είναι High Cut).
  • Q ή Resonance: Ρυθμίζει την καμπύλη τύπου “S” ή resonance, που δημιουργείται γύρω από την επιλεγμένη συχνότητα αποκοπής.

2. Φίλτρα διαβάθμισης (Low Shelving Filter & High Shelving Filter)

Τα φίλτρα αυτά φροντίζουν να υποβαθμίσουν ή να ενισχύσουν, τις συχνότητες που είναι χαμηλότερες (Low Shelving Filter) ή υψηλότερες (High Shelving Filter) από την προκαθορισμένη. Οπως υποδηλώνει και το όνομά τους, δημιουργούν ένα “σκαλί” στην απόκριση των συχνοτήτων. Διαθέτουν τις εξής παραμέτρους :

  • Frequency ή συχνότητα EQ : Ορίζει την συχνότητα που θα χρησιμοποιηθεί ως όριο. Αναλόγως του τύπου, το EQ θα επηρεάσει όλες τις χαμηλότερες (Low Shelving Filter) ή υψηλότερες (High Shelving Filter) από αυτήν συχνότητες.
  • Gain : Ρυθμίζει το ποσοστό ενίσχυσης ή υποβάθμισης των συχνοτήτων που βρίσκονται πέρα του ορίου της προκαθορισμένης συχνότητας. Θετικές τιμές σημαίνει ενίσχυση, αρνητικές τιμές υποβάθμιση.
  • Q ή Resonance : Ρυθμίζει την καμπύλη τύπου “S” ή το “Resonance”, που δημιουργείται γύρω από την επιλεγμένη συχνότητα.

3. Παραμετρικό Equalizer (Parametric EQ ή Bell EQ)

Το παραμετρικό Εqualizer φροντίζει να ενισχύσει ή να υποβαθμίσει το φάσμα συχνοτήτων γύρω από μία κεντρική προκαθορισμένη συχνότητα, δημιουργώντας στην απόκριση συχνοτήτων μία θετική ή αρνητική καμπύλη σχήματος καμπάνας. Διαθέτει τις εξής παραμέτρους :

  • Frequency : Επιλογή της κεντρικής συχνότητας που γύρω της θα σχηματιστεί η καμπύλη ενίσχυσης ή υποβάθμισης τύπου καμπάνας.
  • Gain : Επιλογή βαθμού ενίσχυσης ή υποβάθμισης της κεντρικής συχνότητας.
  • Q ή Quality : Ρυθμίζει το εύρος της καμπύλής τύπου καμπάνας που θα σχηματιστεί γύρω από την κεντρική συχνότητα και εν συνεπεία το εύρος των συχνοτήτων που θα συμπαρσύρει η ενίσχυση ή υποβάθμιση της κεντρικής συχνότητας.

Βασικές συμβουλές περί χρήσης των EQ:

  • Είναι προτιμότερο να κόβετε συχνότητες παρά να ενισχύετε.
  • Διαχωρίστε τα EQ που χρησιμοποιείτε διορθωτικά και τα EQ που χρησιμοποιείτε δημιουργικά.
  • Πριν εφαρμόσετε EQ εντοπίστε την τονική του ήχου και τις αρμονικές του καθώς κατά πάσα πιθανότητα είναι οι συχνότητες που θα χρειαστεί να φροντίσετε πρώτα από όλα.
  • Τσεκάρετε αυτό που κάνετε ακούγοντας τα κανάλια σας σε Mono προκειμένου να ακούσετε την αλήθεια.
  • Μην ξεγελιέστε από την ένταση. Ο στόχος είναι να διορθώσουμε τα προβλήματα ουσιαστικά και όχι να τα κρύψουμε.
  • Ελέγξτε τις μεσαίες συχνότητες (1kHz– 5kHz) για να ελέγξετε την μίξη. Οι συχνότητες αυτές είναι καίριες για την μίξη σας αφού αποτελούν την περιοχή όπου το ανθρώπινο αυτί είναι πιο ευαίσθητο.
  • Εφαρμόστε Low Cut Filters για να κάνετε Roll-offστις χαμηλές συχνότητες όπου αυτές δεν προσφέρουν κάτι στην μίξη σας.
  • Εφαρμόστε EQ όχι μόνο στα κανάλια σας αλλά και στα εφέ τους.
  • Εφαρμόστε ένα στενό (μεγάλο Q) παραμετρικό EQ και μετακυλήστε την συχνότητα του προκειμένου να σκανάρετε το συχνοτικό φάσμα του ήχου και να εντοπίσετε “κακές συχνότητες” έτσι ώστε στη συνέχεια να τις κόψετε.
  • Όταν ρυθμίζετε ένα Equalizer θα πρέπει να έχετε στο μυαλό σας ότι το συχνοτικό περιεχόμενο του κάθε ήχου αλλάζει διαρκώς καθώς εξελίσσεται. Επηρεάζεται από τις νότες που παίζουμε, τον τρόπο που παίζουμε και ακόμα και από τον χώρο μέσα στον οποίο ακούμε.

Το παρόν άρθρο διαθέτει αποσπάσματα κειμένου και εικόνες από το βιβλίο “Μουσική Παραγωγή με το Logic Pro”.